Burn-out: begrijpen en herstellen

Wat is een burn-out?

Iedereen ervaart in het leven stressvolle periodes: een hoge werkdruk, zorgen voor een naaste, of een grote verandering zoals een verhuizing. Wanneer spanning zich opstapelt en het niet meer lukt om goed te herstellen, kan je overspannen raken.

Bij overspanning ervaar je klachten zoals vermoeidheid, slaapproblemen, piekeren en moeite met concentreren. Je hebt het gevoel dat je grip verliest op je dagelijkse leven.

Wanneer deze klachten langer dan een half jaar aanhouden en je je vooral voortdurend uitgeput voelt, spreken we van een burn-out. Het woord zegt het al: je voelt je letterlijk “opgebrand”. Zowel lichamelijk als geestelijk ben je leeg.

In Nederland ervaart volgens het CBS ongeveer 1 op de 7 werknemers burn-outklachten of valt hierdoor zelfs uit.

Symptomen van een burn-out

Een burn-out herken je aan een combinatie van spanningsklachten en uitputting die minimaal een half jaar aanhoudt. De belangrijkste kenmerken:

1. Spanningsklachten

   • lichamelijke en psychische moeheid

   • slaapproblemen

   • prikkelbaarheid of snel boos worden

   • moeite met concentreren en geheugen

   • huilbuien of piekeren

   • een opgejaagd gevoel

   • niet goed tegen drukte of lawaai kunnen

2. Gevoel van machteloosheid Je hebt het gevoel dat je de controle kwijt bent en niet meer zelf richting kunt geven aan je situatie.

3. Problemen in het dagelijks functioneren Het lukt je niet om je werk, zorgtaken of sociale contacten goed vol te houden.

Lichamelijke klachten bij een burn-out

Naast vermoeidheid kunnen er ook lichamelijke klachten optreden, zoals:

• hoofdpijn of duizeligheid

• maag- en buikklachten

• hartkloppingen of pijn op de borst

• gespannen spieren en pijn in nek of rug

• gevoelige oren

Het herstelproces: drie fases

Herstellen van een burn-out vraagt tijd en stap voor stap vooruitgang. Vaak doorloop je drie fases:

1. Erkennen en tot rust komen Pas wanneer je accepteert dat er een burn-out speelt, kun je aan herstel werken. Rust en ontspanning zijn nu essentieel.

2. Inzicht en oorzaken onderzoeken Samen met een behandelaar of coach onderzoek je welke factoren jouw klachten veroorzaken en hoe je beter met stress kunt omgaan.

3. Opbouwen en toepassen Je gaat oplossingen uitvoeren en langzaam je dagelijkse activiteiten weer oppakken. Werken aan herstel betekent ook oefenen met nieuwe manieren van omgaan met spanning.

Mogelijke oorzaken en risicofactoren

Een burn-out ontstaat meestal door een combinatie van omstandigheden en persoonlijke eigenschappen. Veel voorkomende oorzaken zijn:

• langdurige werkdruk

• relationele problemen

• gebrek aan steun uit de omgeving

Persoonlijke factoren die risico verhogen zijn bijvoorbeeld perfectionisme, moeite met nee zeggen, onzekerheid, hoge eisen aan jezelf stellen of extreem betrokken zijn bij werk.

Burn-out of depressie?

Burn-out en depressie kunnen op elkaar lijken, maar er zijn verschillen. Bij een burn-out wil iemand vaak nog wel dingen doen, maar lukt het simpelweg niet door gebrek aan energie. Bij een depressie ontbreekt juist de motivatie of wilskracht. Een deskundige kan helpen het onderscheid te maken.

Behandeling en begeleiding

Behandeling bij burn-out richt zich vaak op een combinatie van:

• cognitieve gedragstherapie of oplossingsgerichte therapie

• mindfulness en ontspanningstechnieken

• psychosomatische fysiotherapie, waarbij we samen werken aan herstel van balans tussen lichaam en geest

Medicatie wordt meestal niet ingezet, tenzij tijdelijk bij specifieke klachten zoals ernstige slaapproblemen.

Hoe lang duurt een burn-out?

Een burn-out gaat meestal niet zomaar over na een paar weken rust. Voor veel mensen duurt herstel maanden tot soms meer dan een jaar. Het tempo verschilt per persoon en hangt af van de ernst van de klachten, persoonlijke veerkracht en de juiste begeleiding.

Werken en re-integratie

Vroeger werd vooral volledige rust geadviseerd, maar inmiddels weten we dat geleidelijk in beweging blijven belangrijk is. Onder begeleiding weer (deels) aan het werk gaan kan het herstel juist bevorderen. Zo pas je meteen toe wat je leert en vergroot je stap voor stap je draagkracht.

Belang van goede begeleiding

Alleen rust nemen is niet voldoende. Zonder goede begeleiding loop je het risico dat klachten terugkomen. Een psychosomatisch fysiotherapeut kan je helpen spanning in je lichaam te herkennen, beter met stress om te gaan en weer vertrouwen op te bouwen in je herstel.